اولین دستگیری در همدان و پرورش مبارزان انقلابی در مسجد میرزاتقی

به گزارش پايگاه خبري تحليلي همدان پرس؛ در بخش اول مصاحبه با ابوالفتح مومن، تاریخ شناس همدانی و مؤلف انقلاب اسلامی در همدان از چگونگی نگارش کتاب در تاریخ معاصر همدان گفتیم و صحبت هایی درباره نهضت جنگل، حضور رضاخان در ایران، اتفاقات جنگ جهانی اول و دوم، حضور نیروهای آمریکایی و انگلیس در همدان و همچنین ایجاد پایگاه نظامی صحبت شد و اینکه این رویدادها مشکلاتی را برای مردم همدان به وجود آورده بود. اما در بخش دوم این گفت‌وگو، نهضت امام خمینی(ره) و آغاز تحرکات انقلاب را بررسی می کنیم.

با افزایش دامنه مخالفت ها و دستگیری‌های دستگاه پهلوی با انقلابیون و ایجاد محدودیت هایی که برای مردم لحاظ می شد جنبش های انقلابی و نقش آفرینی جوانان و روحانیون در صحنه مبارزه بیش از پیش شد تا جایی که این مبارزات در فصلی از تاریخ به صورت علنی با حضور مردم در خیابان ها و سخنرانی های واعظان و روحانیان در مساجد و محافل شکل تازه ای به خود گرفت.

از حضور علما و روحانیون مبارز در همدان تا قیام و تظاهرات خیابانی مردم و همچنین ترور های انجام شده در این استان اتفاقات مهم و رویدادهای تاریخی و تحرکات انقلابی در همدان صورت گرفت. همچنین در پایان این بخش با کتاب جدید تاریخ شناس و مورخ همدانی آشنا می شویم که کار نگارش آن در حال اجرا است.

درباره نهضت امام خمینی و آغاز تحرکات انقلاب اسلامی در همدان چه موارد مهمی در کتاب آمده است؟

«سخنرانی کوبنده آیت الله مدنی در مسجد جامع»
در حوادث سال 41 و 42 که شروع نهضت امام خمینی(نهضت اسلامی) است پیشینه حرکت ها و جنبش ها را از رحلت آیت الله بروجردی در همدان می بینیم و شاهد برپایی مساجد، یادبود و عزاداری ها هستیم و همچنین مواردی که درباره انجمن های ایالتی و ولایتی روی داده است.

نمونه بارز شدت این تحرکات در مسجد جامع همدان و پس از سخنرانی کوبنده آیت الله شهید مدنی است که در سخنرانی آن روز اولین مخالفت صریح علیه رژیم در قالب یک نطق کوبنده ایراد می‌شود، در آن سخنرانی اعلام می شود هر فردی که در این زمینه توجه نکرده و تنبلی کند باید پاسخگو باشد.

«اعلامیه روحانیون همدان و حضور شهید باهنر در همدان»
در همین زمان است که مدرسه فیضیه قم مورد حمله قرار می گیرد که در همدان روحانیان و اصناف مختلف اعلامیه ای بلند بالا خطاب به مراجع و امام صادر و ضمن اعلام همدردی حرکات رژیم را محکوم می کنند.

این نامه یا تلگراف توسط محمدابراهیم درفشی، حاج جواد نوریان و افراد دیگر جمع آوری و با امضای تلگرافی آیت الله آخوند به قم فرستاده می‌شود.

ورود آیت الله شهید باهنر در محرم 42 به همدان و سخنرانی قرای او و آقای وافی در مسجد جامع، مسجد میرزاتقی و دیگر مساجد همدان منجر به دستگیری شهید باهنر شد اما با تجمع مردم در مقابل شهربانی همدان، آنها ناچار به آزادی وی می شوند که شهید باهنر پس از آزادی بلافاصله همدان را شبانه به مقصد تهران ترک می کنند.

«اولین دستگیری در همدان و پرورش مبارزان انقلابی در مسجد میرزاتقی»
اولین دستگیری در همدان در سال 1337همزمان با شکل گیری سازمان اطلاعات امنیت یا ساواک انجام می شود که در آن سال آیت الله هاشمی رفسنجانی طلبه ای جوان بود و با حضور در همدان و ایراد سخنرانی شدیدی در مورد تحولات عراق در کشور ایران دستگیر و به پادگان همدان منتقل شد که با میانجی گری آیت الله سیدنصرالله بنی صدر و آیت الله آخوند آزاد شد.

مسجد میرزا تقی همدان مبارزان بسیاری را در انقلاب تربیت کرد که آیت الله مصطفی هاشمی و اساتیدی چون علی آقا محمدی، سید کاظم اکرمی و مشتاق با همکاری هم کتابخانه ای با نام خِرَد در مسجد راه اندازی می کنند و عضو گیری از دانش جویان و دانش آموزان از همان زمان آغاز می شود.

البته نباید از تأثیر تبعید و حضور میر خلیل نقدی از تبریز به همدان غافل شد چرا که شاکله پرورش افرادی چون اکرمی و مشتاق در کلاس های درس این معلم بوده است. همچنین فعالیت مدرسه اسلامی به عنوان تنها مدرسه اسلامی که در آن دوران فعالیت داشت و افراد برجسته و بزرگی را برای قرار گرفتن در صفوف فعالان انقلابی تربیت کرد هم بی تاثیر نبود. مدرسه ای که هم اکنون هم زیر نظر سید جواد حجازی که آن زمان مدتی نیز در تبعید بودند اداره می شود.

«مسافرت محمدرضا شاه به همدان و عدم استقبال روحانیت»
18خرداد سال 1342و همزمان با ماه محرم محمدرضا شاه به همدان سفر می کند و در رابطه با اتفاقات 15خرداد همان سال استدلال سرخ و سیاه را در سخنرانی خود بیان می کند.

قبل از سفر بسیاری از واسطه های دربار خواهان استقبال آیت الله آخوند از شاه شدند اما ایشان با تعبیر زیبایی که "عمامه و دستار من سفید است و زود لکه بر می دارد" جواب داده بود و در پی آن روحانیون و کسبه همدان استقبال از شاه را تحریم کردند.

«رحلت آیت الله آخوند و آغاز اولین حرکت علنی انقلابی»
می توان اولین جرقه حرکت های علنی مردم و تظاهرات مردم همدان را همزمان با رحلت آیت الله آخوند بدانیم چرا که اولین روز مرداد سال 57 با فوت ایشان تحرکات بسیاری برای برپایی باشکوه تشییع جنازه ایشان با مدیریت شهید مفتح شکل گرفت.

پس از فوت ایشان جنازه را از تهران به همدان منتقل کردند تا با حرکت از مسجد جامع به سمت باغ بهشت جنازه این عالم و روحانی جلیل القدر را تشییع کنند و در واقع از اول تا چهارم مرداد که اعلام شد پیکر آیت الله آخوند تشییع می شود همه گروه های مبارز از شهر های تهران، قزوین، تبریز، زنجان و قم به همدان آمدند.

همزمان حجت الاسلام هادی غفاری که واعظ بزرگی بود در مسجد جامع سخنرانی کوبنده ای کرد و مردم برای اولین بار فریاد مرگ بر شاه را به صورت علنی در کوچه و خیابان سر دادند.

بی شک حضور غیر بومی ها یکی از دلایلی بود که منجر به شکسته شدن جو همدان شد تا علیه کد 66(شاه) مرگ گفته شود و در اسناد و مدارک نیز این آمده است.

همزمان با تشییع آیت الله آخوند در مسیر باغ بهشت تمامی اماکن فساد تخریب شد که تنی چند نیز در درگیری های این مسیر به شهادت رسیدند که می توان از میان آنها به شهید جمشید شرفخانی اشاره کرد.

«اوج حرکت های دانشجویی و دانش آموزی»
در تاریخ معاصر همدان به واقع در حق جوانان، دانشجویان و دانش آموزان کم لطفی شده است چرا که در تمامی محافل از حضور روحانیت در صحنه سخن گفته می شود اما به راستی در مستندات و خاطرات بسیاری از انقلابیون آمده است که قیام دانش آموزان و دانشجویان مثال زدنی بوده است.

همزمان با 30مهر حرکت بسیاری از دانش آموزان و دانش جویان همدانی  از دبیرستان دیباج که آن زمان به نام زاهدی بود آغاز شد و دختر ها نیز با حرکت از دبیرستان پروین اعتصامی راهپیمایی را ترتیب دادند که با واکنش ماموران نظامی همراه شد و درگیری هایی را به‌وجود آورد.

«ترور رییس کمیته ضد خرابکاری رژیم توسط گروه حدید »
منوچهر کازرونی که اهل اراک بود رییس کلانتری 4همدان بود که بیشترین سرکوب ها توسط او شکل می گرفت به طوری که او به عنوان عامل رژیم و مسوول کمیته ضد خرابکاری در همدان تیر های خلاص را به زخمی ها و مجروحین درگیری های انقلاب در همدان می زد. گروه حدید که در آذر ماه شکل گرفته بود با ترور کازرونی راه پیوستن نظامیان همدان به خط امام و انقلاب را هموار کرد.

البته ترور دوم در همدان توسط شهید مباشر کاشانی اتفاق افتاد، سرباز مشهدی که در همدان خدمت می کرد و درآن زمان استاندار همدان را که او نیز عامل رژیم بود ترور کرد که ترور خدایاری نا فرجام ماند و شهید مباشر کاشانی در گنج نامه توسط نیرو های رژیم به شهادت رسید.

«گسترش دامنه تبعید ها و دستگیری روحانیون»
در آبان ماه بسیاری از بزرگان و فعالان انقلابی همدان دستگیر و یا تبعید شدند که می توان به دستگیری 30روحانی، از جمله حجت الاسلام ذوقی(بهرامی) که سخنگوی روحانیون همدان بود و همچنین می توان به دستگیری و تبعید حجازی به پیران شهر، شهری که مقام معظم رهبری نیز به آنجا تبعید شده بودند و تبعید محقق به دیوان دره اشاره کرد.

هر چه پیش می رفتیم دامنه این دستگیری ها و تبعید ها بیشتر می شد و تبعید آیت الله احمد جنتی به اسدآباد همدان نیز باعث بوجود آمدن محافل قرآنی در آن منطقه شد.

«حضور شهید آیت الله مدنی و مدیریت مردم»
آیت الله مدنی برای درمان بیماری به روستای دره مراد بیگ همدان آمده بود و در همدان اولین حضور مدرسه ای را در روستا ایجاد کرد که ورود افراد بی حجاب در این کلاس ممنوع بود.

شهید مدنی پس از چند تبعید به دیگر نقاط کشور این بار برای رهبری و مدیریت نهضت انقلاب در همدان در میان استقبال گسترده مردم همدان وارد شهر شد و با مصالحه و نرمشی که در مدیریت داشت افراد بسیاری از نظامیان را به جمع فعالان انقلابی سوق داد به طوری که در پادگان سوم شکاری شهید نوژه و پادگان قهرمان رابط داشت و این مهم یکی از دلایلی شد که انقلاب در همدان به پیروزی نزدیک شود.

این ارتباط ها تا جایی بود که مجسمه شاه با هماهنگی نیرو های نظامی و فعالان انقلابی به پایین کشیده شد و در جای دیگر هنگامی که تیپ بیستون کرمانشاه از لشگر 81زرهی برای تامین قوا به سمت تهران عازم بود در میدان چراغ قرمز همدان با مشاوره هایی نیرو های نظامی چون جلال حسینی و آگاهی های تخصصی که داشتند توانستند جلوی پیشروی تانک ها را بگیرند و در این اتفاقات که مدیریت آن را حجت الاسلام خواب نما (حسینی پناه) به عهده داشت شهید حمزه علی محمدی به درجه شهادت نائل آمد.

همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و جشن انقلاب بسیاری از مسایل در ستاد انقلاب در استانداری آن زمان که در محل هتل بوعلی بود بررسی و مدیریت شد و اولین هسته مدیران ادارات و دستگاه ها مشخص شد.

ابوالفتح مومن در پایان از انجام کارهای ابتدایی چاپ کتاب تاریخی همدان به روایت اسناد و تصاویر که در برگیرنده تاریخ همدان از قاجار تا پیروزی انقلاب اسلامی است خبر داد.

این کتاب را می توان کاملترین کتاب تاریخی همدان نامید که بیش از 2هزار قطعه عکس در آن به چاپ می رسد و در سه جلد تالیف می شود.

مومن پیش بینی کرد کار اتمام و نگارش کتاب 3سال به طول بیانجامد اما سعی بر این است تا با توجه به در دست داشتن بسیاری از مدارک و اسناد زود تر به اتمام برسد.



معرفي كتاب:
انقلاب اسلامی در همدان - جلد 2 (از اوجگیری نهضت تا تثبیت انقلاب اسلامی)
 تالیف: ابوالفتح مؤمن
 تاریخ انتشار: اردیبهشت 1387
تعداد صفحات: 604
شابک: 0-247-419-464-964
نوبت چاپ: اول ، بهار 1387
قیمت: 43,000 ریال
شمارگان: 1000

در تاریخ انقلاب اسلامی ایران نیمه‌ی دوم سال 1356 از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد. رحلت مشکوک آیت‌الله حاج آقای مصطفی خمینی و در پی آن اهانت به مقام شامخ حضرت امام خمینی در دی ماه سال 1356 سلسله حوادثی را در پی آورد که در مدت کمتر از یک سال نظام شاهنشاهی را سرنگون گردانید. نقشی که حضرت امام در راهبری انقلاب اسلامی بر عهده داشت بر آمد از باور و عقیده مردم متدین تمام شهرها و روستاهای ایران بود که هویت گم کشته‌ی خود را رد آن جستجو می‌کردند. همچنان که سیر حوادث انقلاب اسلامی همدان را در جلد نخست تا شروع و اوج‌گیری نهضت اسلامی مرور نمودیم، در جلد دوم سیر حوادث همدان در بستر تاریخ انقلاب اسلامی تا تثبیت انقلاب اسلامی بر اساس اسناد و تاریخ شفاهی بررسی گردیده است.

در انقلاب اسلامی ایران به صورت کلی و به ویژه در تاریخ انقلاب اسلامی همدان به صورت جزئی نقش سه گروه را می‌توان مشاهده کرد: نخست علما و روحانیون مبارز از آن جمله شهید آیت‌الله مفتح، مرحوم آیت‌آلله ملا علی معصومی همدانی، آیت‌آلله بنی‌صدر ، شهید آیت‌الله اسدالله مدنی و مرحوم حجت‌الاسلام حسینی همدانی ... دوم نقش بازاریان که در پیوند با علما و روحانیون نقش آفرین بوده‌اند و سوم نقش فرهنگیان که شامل دانش‌آموزان ، معلمان، دانشجویان و دانشگاهیان می‌شود. در تاریخ انقلاب اسلامی همدان رحلت آیت‌الله معصومی همدانی نقطه‌ی عطفی در مبارزات مردم مسلمان آن سامان شد. همچنین تا بازگشایی مدارس در مهر ماه سال 1357 فرهنگیان و دانش آموزان فعالیت‌های خود را در مبارزه با حکومت پهلوی گسترده‌تر نمودند. نقش رهبری انقلاب اسلامی همدان را هم یکی از شاگردان و مریدان حضرت امام یعنی شهید آیت‌الله سید اسدالله مدنی بر عهده داشت.