به گزارش همدان پرس؛ دکتر انشاءالله رحمتی در همایش از "شفا تا قانون" گفت: بر این باورم که ریشه‌های اخلاق پزشکی نه فقط در آثار مستقیم ابن‌سینا، بلکه در سنتی عمیق‌تر به نام "سنت سینوی" قابل جست‌وجو است.
دکتر انشاءالله رحمتی افزود: سنتی که از ابن‌سینا آغاز شده و در حکمت اشراقی و حکمت متعالیه صدرالمتألهین ادامه یافته است.
وی افزود: اگر ابن‌سینا را فقط به‌عنوان یک فیلسوف مشائی محدود کنیم، بسیاری از ظرفیت‌های حکمی او را نادیده گرفته‌ایم. فلسفه ابن‌سینا در مسیر تکامل خود به حکمت مشرقی ارتقا یافته و از این منظر، تمام فلسفه اسلامی بعد از او را می‌توان امتداد تفکر سینوی دانست.
دکتر رحمتی در ادامه، سه مقدمه کلیدی برای ورود به بحث اخلاق پزشکی مطرح کرد:
نیاز بنیادین انسان به اخلاق
همه ما در جست‌وجوی شایستگی و ارزشی پایدار هستیم. در حالی که بسیاری از تلاش‌های‌مان صرف جلب توجه دیگران می‌شود، آنچه در نهایت ماندگار است، احترام اخلاقی‌ای‌ست که در نظر دیگران و مهم‌تر از آن، نزد خودمان کسب می‌کنیم.
اخلاق به‌مثابه هنر زیستن
اخلاقی زیستن صرفاً یک تصمیم یا خواست درونی نیست، بلکه نوعی هنر است. سقراط باور داشت هیچ‌کس دانسته خطا نمی‌کند؛ اگر بدانیم "خوبی" چیست، آنگاه می‌توانیم اخلاقی عمل کنیم.
ابعاد معرفتی و عاطفی اخلاق
برای اخلاقی زیستن، باید هم واقعیت‌های اخلاقی و غیر اخلاقی را بشناسیم، هم اصل بی‌طرفی (قاعده زرین اخلاق) را رعایت کنیم و هم توان همدلی و درک عاطفی از موقعیت دیگران داشته باشیم.
رابطه پزشک و بیمار در پرتو دیدگاه‌های فلسفی
دکتر رحمتی سپس به الگوهای مختلف رابطه پزشک و بیمار پرداخت. به گفته او، مدل رایج "پدرسالارانه" نوعی قیم‌مآبی پزشک است که در آن، پزشک به‌نام مصلحت، تصمیم‌هایی برخلاف میل بیمار اتخاذ می‌کند.
رئیس بنیاد بوعلی سینا بیان کرد: گرچه امروز الگوهای جدیدتری مانند رابطه تجاری، مشارکتی یا حتی رابطه کشیش و مراجع در سنت مسیحی مطرح است، اما در عمل، همان نگاه سنتیِ مکانیکی به بیمار غالب است.
وی با نقد این دیدگاه گفت: اگر بدن انسان را صرفاً یک ماشین بدانیم، پزشک جایگاه یک مکانیک را پیدا می‌کند و بیمار هیچ نقشی در فرایند درمان ندارد. اما این نگاه، برخاسته از فلسفه مدرن دکارتی است که انسان را به دو جوهر مستقل، یعنی نفس و بدن، تقسیم می‌کند. در مقابل، در سنت سینوی و حکمت متعالیه، بدن شأنی از شئون نفس است.
ابن‌سینا، ملاصدرا و نگاه قدسی به بدن
دکتر رحمتی با اشاره به دیدگاه ملاصدرا گفت: صدرالمتألهین معتقد است این نفس است که بدن را حمل می‌کند، نه بالعکس. بدن تنها جامه‌ای‌ست که نفس در اطوار مختلف حیات، بر تن می‌پوشد. از این منظر، درمان بدن بدون مشارکت فعال نفس ممکن نیست. اعتماد، امید، و اراده بیمار نقش حیاتی در فرآیند درمان دارند.
استاد فلسفه دانشگاه تهران افزود: در سنت دینی ما، حتی بدنِ بی‌جان هم حرمت دارد. نگاه مادی‌گرایانه به بدن، که آن را کالایی قابل اجاره، فروش یا مصرف می‌بیند، نه تنها اخلاق پزشکی را تهدید می‌کند، بلکه از درک معنوی ما از انسان فاصله می‌گیرد.
دکتر رحمتی با اشاره به عبارت روشنگرانه‌ای از «کیمیای سعادت» غزالی، بر نقش قدسی پزشکی تأکید کرد: غزالی می‌نویسد دانستن ترکیب اعضای بدن و منافع آن‌ها، علم عظیمی‌ست که کلید شناخت صفات الهی‌ست. نگاه به بدن باید الهی و آمیخته با معرفت باشد، نه صرفاً فنی و مادی.
