به گزارش همدان پرس؛ دکتر بهروز کارخانه ای در دوازدهمین کنگره سالانه اخلاق پزشکی ایران گفت: با همکاری بنیاد بوعلی‌سینا این نشست تخصصی برگزار شد تا به پرسش‌های اساسی درباره چیستی علم تمایز آن با فلسفه و نسبت اخلاق با هر دو پرداخته شود. آنچه در پزشکی علم نامیده می‌شود در آزمایشگاه و بر اساس روش استدلالی قابل سنجش است اما در فلسفه خردورزی و کل‌نگری محور تحلیل‌هاست.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان بیان کرد: اخلاق از یک سو یک علم محسوب می‌شود همانند علم حقوق و ریاضیات و از سوی دیگر زیرمجموعه‌ای از فلسفه است در کنار زیبایی‌شناسی و الهیات. اخلاق هم رفتارها را توصیف می‌کند، هم بایدها و نبایدها را مشخص می‌سازد و هم از مفاهیم بنیادینی مانند خیر، مصلحت، لذت، سود و سعادت سخن می‌گوید.
وی افزود: در پزشکی اخلاق از سطح باورهای فردی (مورال) فراتر می‌رود و به صورت یک علم تحلیلی (اتیکس) بررسی می‌شود یعنی تحلیل تصمیم‌ها و رفتارهای حرفه‌ای پزشکان در موضوعاتی مانند سقط جنین، پایان زندگی، ژنتیک، هوش مصنوعی و سایر حوزه‌های نوپدید.
مرجع تعیین رفتار اخلاقی کیست؟
دکتر کارخانه‌ای با اشاره به تفاوت اخلاق با دین، عرفان، فقه و تربیت گفت: در علم می‌توان با تحقیق و آزمایش به نتیجه رسید، اما در اخلاق، اجماع متخصصان و صاحب‌نظران محور است. در حوزه پزشکی نیز سازمان نظام پزشکی و نهادهای جهانی مانند انجمن جهانی پزشکان چارچوب‌ها و قواعد اخلاقی را تعیین می‌کنند.
رئیس دانشگاه با اشاره به مکاتب مختلف اخلاقی توضیح داد: در روش‌های غیرعقلانی، پیروی، تقلید، حس، شهود و عادت نقش دارند. اما در روش‌های عقلانی، مکاتب مهمی همچون وظیفه‌گرایی کانت و فایده‌گرایی مطرح است. کانت معتقد است انسان باید صرفاً بر اساس وظیفه عمل کند حتی اگر جهان دچار آشفتگی شود؛ اما فایده‌گرایان رفتار اخلاقی را رفتاری می‌دانند که درد و رنج کمتری ایجاد کند و بیشترین سود را برای بیشترین افراد به همراه داشته باشد.
وی مثال زد: در نگاه کانتی حتی برای نجات ده نفر نمی‌توان یک نفر را قربانی کرد اما در نگاه فایده‌گرایانه، تصمیم اخلاقی آن است که رنج کمتری به جامعه وارد کند همان‌گونه که در واکسیناسیون یا درمان‌های پرریسک عمل می‌کنیم.
چهار اصل اخلاق پزشکی
دکتر کارخانه‌ای اصل‌گرایی را مهم‌ترین روش اخلاق حرفه‌ای در پزشکی دانست و گفت: چهار اصل عدالت، نیکوکاری، احترام به خود و ضرر نرساندن، چارچوب اصلی رفتار اخلاقی پزشکان هستند.
رییس دانشگاه علوم پزشکی همدان همچنین به تعارض‌های اخلاقی اشاره کرد و افزود: در پزشکی تعارض منافع، تعارض وظیفه و تعارض تعهد اجتناب‌ناپذیر است. انتخاب میان بیمار و سازمان، میان حق و تکلیف یا میان سود و رنج همگی تصمیم‌های دشوار اخلاقی‌اند.
نیاز جامعه به فهم چندصدایی اخلاق
رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان تأکید کرد: جامعه ما هنوز به این درک نرسیده که در اخلاق نگاه‌های متکثر و مکاتب مختلفی وجود دارد. اگر این فهم ایجاد شود و گفت‌وگو جایگزین خشونت گردد، تصمیم‌های اخلاقی نیز منطقی‌تر اتخاذ می‌شود مجلس و پارلمان نیز بر همین مبنا برای گفت‌وگو و کاهش خشونت شکل گرفته است.
کارخانه‌ای گفت: تاریخ اخلاق نشان داده است که آنچه امروز اخلاقی تلقی می‌شود، ممکن است در آینده اخلاقی نباشد. حتی در همه‌گیری کووید۱۹، بسیاری از تصمیم‌ها که در لحظه درست و اخلاقی تصور می‌شد، اکنون مورد بازنگری قرار گرفته است. اخلاق جهان پیچیده‌ای از معماهاست و انسان همواره باید آن را بازخوانی کند.
