آغاز موج دوم گسترش روابط تهران - مسکو

به گزارش همدان پرس؛ سفیر ایران در روسیه، دولت یازدهم و ورود به دوران پساتحریم را فصلی جدید و پُرتردد در روابط تهران - مسکو می‌داند که زمینه‌های جدید همکاری به‌ویژه درباره حل بحران سوریه، استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، تولید ایزوتوپ‌های پایدار و تبادل اورانیوم را بین دو کشور فراهم می‌کند.

او همچنین بر این باور است که دو کشور حسن نیت خود را جهت گسترش روابط نشان داده‌اند و برای اثبات آن به این موضوع اشاره می‌کند که روسیه پنج میلیارد دلار اعتبار برای تأمین مالی طرح‌های صنعتی و اقتصادی میان دو کشور تخصیص داده است. موافقت‌نامه تسهیل اعطای روادید و موافقت‌نامه تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری متقابل نیز می‌توانند مُهر تأییدی بر تلاش مسوولان دو کشور برای نزدیک شدن روابط باشد.

«مهدی سنایی» در گفت‌وگو با ایسنا، به تشریح روابط دو کشور، سفرهای آتی مسوولان و توافق‌نامه‌های در دست امضا بین تهران و مسکو پرداخت.

سوال: سطح روابط تهران - مسکو در پساتحریم را چطور ارزیابی می‌کنید؟

پاسخ: روابط ایران و روسیه پس از به دست آمدن توافق هسته‌ای وارد مرحله جدیدی از رشد شده است. برخلاف برخی برداشت‌های ابتدایی که در طی روزهای پس از انجام توافق ارایه شد، مبنی بر این که کاهش تنش‌ها با غرب و برداشتن تحریم‌ها، روابط ایران و روسیه را از مرکز توجه خارج خواهد کرد، شاهد هستیم و خواهیم بود که این روابط به دلایل متعدد از اهمیت بیش‌تری برخوردار خواهد شد و تأثیرپذیری از عوامل سوم در روابط دو کشور کاسته خواهد شد.

گسترش روابط با شرق، به ویژه روابط با روسیه، چین، هند و حفظ توازن در سیاست خارجی، هم‌چنان از اولویت‌های اصلی دستگاه دیپلماسی است. تغییری در اراده مسوولان دو کشور ایران و روسیه برای تعمیق و گسترش روابط ایجاد نشده است، ضمن این که رفع محدودیت‌های بین‌المللی و تحریم‌ها علیه ایران، موانع بزرگی را در عرصه مبادلات تجاری و اقتصادی روسیه و ایران برطرف می‌کند. در شرایط فعلی، زمینه‌های جدیدی برای همکاری دو کشور از جمله در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، تولید ایزوتوپ‌های پایدار و تبادل اورانیوم بین دو کشور باز شده است. به علاوه، شرایط رقابتی کنونی در عرصه سرمایه‌گذاری در ایران و حضور در بازار اقتصادی کشور، انگیزه مضاعفی در روس‌ها برای حضور فعال‌تر ایجاد کرده است.

به علاوه اهمیت یافتن همکاری‌های منطقه‌یی و وجود تهدیدات مشترک، موجب تعمیق همکاری‌های ایران و روسیه در خاورمیانه شده است.

به نظر می‌رسد اکنون موج دوم گسترش روابط با روسیه از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم آغاز شده است. ویژگی این مرحله، حرکت به سمت پایداری و ثبات در روابط دو کشور و هم‌چنین توازن در این زمینه است.

دو رییس‌جمهور به طراحی یک برنامه بلندمدت برای روابط دو کشور اعتقاد دارند و در زمینه حل دو معضل اساسی در روابط، یعنی نبود منابع مالی برای طرح‌های مشترک، و هم چنین حل مشکل انتقال پول و تصفیه حساب بانکی توافق کرده‌اند.

ایجاد بانک مشترک و ورود ایران به بانک سرمایه‌گذاری اوراسیا، از دیگر موضوعات اصلی در دستور کار روابط است.

روابط ایران و روسیه در ابعاد بین‌المللی و منطقه‌یی دارای جنبه‌های راهبردی متعددی است. دو کشور در چارچوب‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، مواضع نزدیکی به یکدیگر دارند. در عین حال افزایش حجم مبادلات تجاری و خروج از وضعیت فعلی ضروری است و پتانسیل‌های لازم برای این منظور وجود دارد.

با پی گیری‌هایی که صورت گرفته است، روسیه در زمینه تخصیص پنج میلیارد دلار اعتبار برای تأمین مالی طرح‌های صنعتی و اقتصادی میان دو کشور به عنوان گام اول مصمم است.

سوال: سفرهای آتی هیأت‌های ایرانی و روسی به کشورهای یکدیگر به چه صورت است؟

پاسخ: پاییز امسال، یک فصل پر تردد در روابط دو کشور است. وزیر انرژی روسیه که رییس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور از طرف روسیه نیز هست، هفته گذشته با حدود پنجاه کمپانی بزرگ روسیه با پیشنهادات مشخص به تهران سفر کرد. سفر وزیر ارتباطات روسیه نیز هفته گذشته انجام شد. طی دو ماه آینده وزیر کار، معاون نخست‌وزیر و وزیر صنایع روسیه نیز به ایران سفر خواهند کرد و نمایشگاه صنعتی روسیه هم در ایران برگزار خواهد شد. وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا و رییس سازمان مبارزه با مواد مخدر روسیه نیز آبان‌ماه به ایران سفر خواهند کرد.

یکی از خلإهای موجود در روابط که در گذشته به آن اشاره می‌شد، نبود توازن در مبادله هیأت‌ها و تردد بیش‌تر هیأت‌های ایرانی به مسکو بود، اما در شرایط جدید سفر مقامات متعدد روسیه به ایران تنظیم شده است.

در همین راستا از سوی ایران، سفر وزیر ارتباطات و رییس ایرانی کمیسیون مشترک به مسکو را در آبان‌ماه خواهیم داشت. به علاوه، سفر وزیر دادگستری، شهردار تهران و برخی مقامات قضایی از جمله رییس بازرسی کل کشور به دعوت همتایان روس انجام خواهد شد. البته آن چه نام برده شد تنها بخشی از تبادل هیأت‌ها در دو ماه آینده است.

سوال: چه تفاهم‌نامه‌هایی بین تهران و مسکو در دست امضا است؟

پاسخ: در ماه‌های گذشته برخی اسناد مانند «یادداشت تفاهم همکاری‌های فنی و آموزشی»، «یاداشت تفاهم همکاری‌های فن‌آوری»، «یادداشت تفاهم همکاری در حوزه حمل و نقل هوایی»، «یادداشت تفاهم همکاری در حوزه محیط زیست» و «یادداشت تفاهم همکاری وزارت خارجه دو کشور»، چندین تفاهم‌نامه دانشگاهی از جمله «یادداشت تفاهم ایجاد اتحادیه مؤسسات آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه»، و برخی اسناد دیگر از جمله «یادداشت تفاهم صادرات در حوزه آبزیان ایران به روسیه» بین دو کشور به امضا رسیده است. در عین حال تعداد بسیاری از اسناد نهایی شده که در ماه‌های آینده و تا پایان سال امضا خواهند شد.

موافقت‌نامه تسهیل اعطای روادید، موافقت نامه تشویق و حمایت از سرمایه گذاری متقابل، پروتکل قرنطینه دامی، موافقت نامه جامع همکاری های گمرکی، موافقت نامه معاضدت قضایی و برخی دیگر از این جمله‌اند. امضای برخی اسناد ضروری و بسیار کمک کننده است. در عین حال حجم انبوهی از اسناد امضا شده میان دو کشور نیز طی دو دهه گذشته وجود دارد که عملیاتی و اجرایی شدن آن ها حایز اهمیت است.

سوال: تعاملات دانشگاهی ایران و روسیه در چه سطحی قرار دارد و برای افزایش تعاملات در این زمینه چه برنامه‌هایی وجود دارد؟

پاسخ: همکاری‌های دانشگاهی میان دو کشور نهادینه نشده است. با وجود این که تعداد قابل توجهی از دانشجویان ایرانی در روسیه و حوزه روس زبان طی دو دهه گذشته تحصیل کرده و برخی از آنان اکنون از اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها هستند، و با وجود امضای اسناد همکاری متعدد میان مراکز علمی و دانشگاهی دو کشور، تبادل علمی و دانشگاهی به معنای حقیقی میان دو کشور اندک است. دو کشور از تجربه یک دیگر در حوزه علم و فن‌آوری می‌توانند بسیار بهره ببرند.

در این راستا دو اقدام مؤثر در سال جاری قابل ذکر است: تشکیل کمیته همکاری‌های علمی و فن‌آوری میان دو کشور که از طرف ایران، معاون علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری، ریاست آن را به عهده دارد. این کمیته، همکاری‌های دو کشور در عرصه علمی و فن‌آوری را بهبود خواهد بخشید.

اقدام مهم دیگر، برگزاری نشست همکاری رییسان دانشگاه‌های بزرگ دو کشور است که هفته گذشته با حضور رییسان 10 دانشگاه بزرگ ایران و دوازده دانشگاه بزرگ روسیه، به میزبانی دانشگاه دولتی مسکو برگزار شد. توسعه همکاری‌های علمی، دانشگاهی و فرهنگی می‌تواند به تصحیح ذهنیت دو کشور از یکدیگر و افزایش شناخت متقابل مؤثر باشد.

متاسفانه مردم و نخبگان دو کشور از وضعیت معاصر جامعه مقابل، شناخت کمی دارند که این شناخت نیز عمدتاً نه به صورت مستقیم، بلکه از طریق منابع غربی حاصل می‌شود. این وضعیت طی چندین سال گذشته در حال بهبودی است اما با آهنگی ملایم.

علاوه براین تفاهم‌نامه ارزیابی متقابل مدارک دانشگاهی دو کشور نیز در دست تهیه است که وزارت علوم دو کشور باید سریع‌تر آن را به امضا برساند.

هم‌چنین باید بگویم دانشگاه‌های روسیه شرایط مساعدی برای ارتباطات خارجی ارایه می‌کنند و ظرفیت خوبی برای تحصیل دانشجویان ایرانی دارند. آموزش زبان فارسی در روسیه و آموزش زبان روسی در ایران نیز از دیگر مسایل مهم همکاری‌های متقابل مفید دانشگاهی دو کشور است.

سوال: ارزیابی شما از حضور روسیه در سوریه چیست؟

پاسخ: همکاری دو کشور در سوریه در جهت مقابله با تروریسم، از جمله بخش‌های مهم روابط دو کشور است. متأسفانه اقدامات نابه‌جا و اشتباهات متعدد غرب در سال‌های گذشته از سویی موجب به هم ریختگی شرایط در برخی مناطق و از سوی دیگر رشد تروریسم و ناامنی شده است.

راهبرد غلطی که ائتلاف غربی داشته و رویکرد نادرست آنان در زمینه حل مسایل و در نتیجه تشدید اوضاع در منطقه، همکاری بیش‌تر ایران و روسیه را ضروری کرده است. امروزه همه کشورها باید به صورت صادقانه در مبارزه با تروریسم که خطر اصلی برای منطقه و جهان است وارد عمل شوند و به کار گرفتن استانداردهای دو گانه و در نظر گرفتن منافع کوتاه مدت پرهیز کنند. به علاوه لازم است در نشست‌ها و مذاکرات همه طرف‌های تأثیرگذار دعوت شوند و با دولت مشروع که در سوریه بر سرکار است، در زمینه مبارزه با تروریسم همکاری کنند.

گذشت زمان، حقانیت موضع ایران و روسیه را در بحث سوریه بیش از پیش به اثبات رسانده است و ایران و روسیه آمادگی دارند ضمن تضعیف گروه‌های تروریستی، راه‌حل‌های سیاسی را برای حل بحران سوریه و برقراری ثبات و امنیت در این کشور دنبال کنند./ گزارش: آزاده تهرانی