گزارش ”شهرام کرمی” از جشنواره تئاتر استیج آلمان

همدان پرس؛ دبیری جشنواره به صورت مشترک بر عهده خانم برژیت دیتر و آقای کرستین اسکنفلد بود که هر دو آن‌ها به عنوان نویسنده و کارگردان فعال بوده و نمایش افتتاحیه جشنواره (leben) این هنرمندان در اولین روز با استقبال بسیار خوب مخاطبان اجرا شد. در طول ایام برگزاری جشنواره، تقویم برگزاری جشنواره و فراخوان دوره پنجم در سال 2014 در همان شهر اشتوتگارت در بین هنرمندان توزیع شد.
شهر اشتوتگارت مرکز ایالت بادن و ورتمبرگ در جنوب غربی کشور آلمان است. از قرن سیزده میلادی این شهر تاسیس شد و با ایجاد و رشد صنعت این شهر به سرعت رشد کرد. مرکز این شهر بادن و ورتمبرگ یکی از بزرگ‌ترین شهرهای صنعتی اروپا است. در سال 1986 و با برگزاری مسابقات دوو میدانی در این شهر، اشتوتگارت اعتبار جهانی یافت و به عنوان یک شهر ورزشی با امکانات و سالن‌های مختلف شناخته می‌شود. شهر اشتوتگارت 590000 نفر جمعیت دارد و با سالن‌های مختلف تئاتر و مراکز هنری در چند سال اخیر تلاش شده با گسترش فعالیت فرهنگی و هنری جایگاه بهتری را کسب کند. برخی رویدادهای بزرگ هنری چون اکسپو بین‌المللی مجسمه سازی و جشنواره تئاتر اشتوتگارت در این شهر برگزار شده که اعتبار دیگری به این شهر بخشیده است. با توجه به رویکرد فرهنگی و نهادهای حامی جشنواره می‌توان پیش بینی کرد افق تازه‌ای در برگزاری برنامه‌های هنری در این شهر شکل بگیرد. در طول برگزاری جشنواره تئاتر اشتوتگارت تبلیغات وسیع شهری در همه خیابان‌ها و ایستگاه‌های اتوبوس و مترو و حضور کودکان و نوجوانان به شکل گروهی در سالن‌های تئاتر نشان از اهمیت و اعتبار جشنواره داشت.
13 نمایش از کشورهای مختلف چون بلژیک، هلند، سوئیس، ایتالیا، مجارستان، آفریقای جنوبی، و یک نمایش مشترک کار کشور هند و آلمان در بخش بین‌الملل و 14 نمایش از تولیدات کشور آلمان در جشنواره تئاتر به مدت 9 روز اجرا شد. نمایش‌های جشنواره در چهار سالن در نقاط مختلف شهر اجرا می‌شد. اصلی‌ترین سالن‌های نمایش در مرکز تئاتر fitz شامل پنج سالن مختلف تئاتر به عنوان مرکز برگزاری و ستاد جشنواره در مرکز شهر قرار دارد. سالن‌های theater rampe در جنوب شهر nord در بخش غربی wilhelma theater در شمال و parkplatz lidl در بیرون شهر مرکز اجرای نمایش‌های جشنواره بودند.
یکی از موارد قابل توجه جشنواره تقسیم بندی اجرای نمایش‌ها در بخش مخاطبان اجرا بود. نمایش‌های جشنواره به تفکیک گروه سنی در جدول اجرا معرفی شده بودند. گروه سنی 2 تا 16 سال برای هر یک از مخاطبان نمایش تعیین شده و جدا از آثار ویژه خردسال و کودک و نوجوان آثار ویژه گروه سنی 16 سال به شکل خاص قابل بررسی و ارزیابی است. نمایش‌های ویژه گروه سنی شانزده سال که در جدول اجراها معرفی شده بودند در محتوا و شکل و شیوه اجرا به شکل ویژه شامل گروه سنی مخاطبان بزرگ‌سال بودند. طی گفتگو با هنرمندان و دبیر جشنواره مشخص شد که نوع برداشت و آثار تولیدی برای این گروه سنی یعنی گروه سنی نوجوان و جوان همتراز با آثار بزرگ‌سال ارزیابی می‌شود.
مهم‌ترین ویژگی آثار جشنواره اهمیت مضمون و اندیشه آثار در سطح یک گروه سنی خاص با قدرت درک عمیق‌ترین مفاهیم و مضمون بود. جدا از آثار ویژه خردسال نمایش‌های گروه سنی کودک و نوجوان از بسیاری جهت با انتخاب مضامین عمیق و غنی که نیاز به درک و اندیشه وسیعی دارد به نوعی قدرت درک و فهم مخاطب را در سطح بسیار وسیع ارزیابی کرده بودند. از تحلیل این بخش می‌توان نتیجه گرفت که تعیین مخاطب نمایش نکته بسیار مهمی است که با عنوان مخاطب کودک و یا نوجوان سعی می‌شود آثاری با مضامین قابل فهم تولید شود. نمایش این ویژگی را دارد که می‌تواند با تلقی اندیشه عمیق مخاطب، آثار غنی و پرمحتوایی را تولید و اجرا نماید که بدون شک می‌تواند بر مخاطب تأثیر زیادی داشته باشد.
پیش از ارزیابی برخی از نمایش‌های مهم جشنواره چند نکته به عنوان ویژگی خاص فستیوال قابل طرح است. نمایش‌های جشنواره در نقاط پراکنده شهر اجرا می‌شد که گاهی برخی سالن‌ها در خارج شهر قرار داشت و دسترسی به سالن‌ها بسیار دشوار بود. همه هنرمندان و مخاطبان برای دیدن نمایش‌های جشنواره باید از وسایل تردد عمومی چون اتوبوس و مترو و یا حتی دوچرخه استفاده می‌کردند. استقبال مخاطبان از نمایش‌های جشنواره نشان از اهمیت نمایش‌ها بیشتر از مکان اجرا بود. یک نکته که در فعالیت گروه‌های شرکت کننده که برخی از بهترین گروه‌های تئاتر اروپا بودند نمود داشت تولید و آماده سازی نمایش جهت شرکت در فستیوال‌های تئاتری و حضور مستمر آن‌ها در جشنواره‌های تئاتری بود. عمده نمایش‌ها در بیش از بیست فستیوال شرکت کرده و اجرای عمومی آثار محدود به شرکت در همین جشنواره‌های تئاتری می‌شد. جشنواره‌های تئاتر در نقاط مختلف آلمان و اروپا که می‌تواند علاوه بر مخاطبان فراگیر روند آماده سازی نمایش را به مرور کامل و زبان مشترک آثار را غنی کند. تقویم کاری اجرای گروه‌های نمایشی مطابق جشنواره‌های متعدد برای هر گروه قابل برنامه ریزی بود. برگزاری نشست‌های روزانه هنرمندان و جلسات تخصصی نقد نمایش و معرفی گروه‌های نمایش امکان تبادل تجربه و نظر را برای هنرمندان شرکت کننده مهیا کرد.
در یک ارزیابی کلی نمایش‌های جشنواره در دو بخش داخلی و بین‌المللی با آثار بسیار خلاقانه و حرفه‌ای سطح این فستیوال را در حد یک رویداد معتبر معرفی نمود. بدون شک جشنواره تئاتر اشتوتگارت با وجود چهار دوره برگزاری و با آثار متنوع در حد یک اتفاق هنری بسیار مهم معرفی شده که در اینجا برخی از نمایش‌های مطرح جشنواره و مهم‌ترین ویژگی‌های آن را ارزیابی می‌کنم.
زن و شوهر – مثل عدد 2
محصول کشور هلند
طراح و کارگردان: ون دن بروک
نمایش به شکل فرم و حرکت و تئاتر فیزیکی بدون کلام نیاز زن و مرد و مراحل زندگی آن‌ها را نشان می‌دهد. حرکات پیچیده و انعطاف بدنی و نمایشی و هماهنگی بازیگران در اجرا بسیار مورد تحسین تماشاگران تئاتر قرار گرفت. اجرای یکسان حرکات بدنی و هماهنگی بازیگران در تمام لحظات یکی شدن زن و مرد را به عنوان دو موجود زنده که به یکدیگر نیاز دارند نشان می‌دهد. زبان نمایش حرکت است و هیچ گفتاری در طول 40 دقیقه اجرا وجود ندارد. اجرای نمایش زن و شوهر مثل عدد 2 نوعی نمایش متفاوت در جشنواره بود که به نحوی به آثار شرکت کننده تنوع داده بود.
آقای بیشتر، بانوی کمتر
محصول کشور بلژیک
کارگردان: فیلیپ ون ویلد
نمایش "آقای بیشتر بانوی کمتر" به شکل سیار در پارکینگ یک فروشگاه در حومه شهر اجرا شد. مکان اجرای نمایش محدود به یک ماشین یدک است که نمایش در داخل آن اجرا می‌شود. نمایش با اجرایی کمدی و با حضور سه بازیگر و در ارتباط با مخاطب و واکنش متفاوت او اجرا شد. در نمایش "آقای بیشتر، بانوی کمتر" همه چیز در حال حرکت است. مخاطب و بازیگر با تغییر مکان و در پی کشف واقعیت نمایش هستند. داستان نمایش درباره صندوق‌دار یک فروشگاه است که می‌خواهد دزد کالای خود را پیدا کند و در این راه برای کشف واقعیت از مخاطبان هم کمک می‌گیرد.
نمایش شبیه مسابقه زمان است. با ساختاری پلیسی و داستان سرگرم کننده دنیای مصرف کننده اشخاص معاصر را تصویر می‌کند. ترکیبی از ابزارهای فوق‌العاده و کمدی که با هجو و مضحکه اجرا می‌شود. نمایش در فضای بین فانتزی و واقعیت سیر می‌کند. فضای شاد نمایش و موقعیت‌های نمایشی که در اثر شکل می‌گیرد باعث شده که نمایش اثری شاد و مفرح برای همه مخاطبان باشد. مهم‌ترین ویژگی نمایش استفاده از شرایط محیطی و قابلیت اجرای نمایش در فضای باز است و امکانات و فضای مورد نیاز اجرای نمایش در یک ماشین یدک سیار تعبیه شده است.
هوپ (hop)
محصول کشور بلژیک
کارگردان: جورن دیوس
نمایش "هوپ" به شکلی شبیه داستان ایکاروس است. روایت پسری که با رویای پرواز به دنیا می‌آید و در ارتباط با پدر خود و دنیای آب و زمین همچنان به فکر پرواز و کشف زندگی است. هوپ نمایشی تجربی و متکی بر زبان حرکت و فیزیک است. زبان نمایش از احساسات، ایده‌ها و یا داستان الگو گرفته است. حرکات ساده نمایش همراه با طنز و فانتزی به خوبی برای مخاطبان کودک قابل درک و باور است. موقعیت‌های نمایش در تضاد و تقابل رفتار کودکانه پسر و پدر شکل می‌گیرد.
ام 2 (m2)
محصول کشور بلژیک
کارگردان: جک لارنس و کوین مانشوین
نمایش ام2 به شکل طنز روایت چهار شعبده باز با کارهای خلاقانه و کمدی است که سعی دارند قوانین سخت جامعه را به چالش بکشند. موقعیت‌های مختلف زندگی همراه با شوخ طبعی بازیگران نشان می‌دهد که چقدر انسان برای حفظ حریم شخصی خود نیاز به قوانین جامعه دارد. مهم‌ترین ویژگی نمایش بازی‌های بسیار جذاب و مسلط بازیگران نمایش است. هماهنگی حرکات مختلف و متنوع و طنز خاص نمایش ایجاب می‌کند که عوامل اجرایی هماهنگی زیادی با یکدیگر داشته باشند. نمایش ام 2 از یک عنصر در اجرای نمایش به خوبی استفاده می‌کند. شعبده بازی و شگفتی حرکات و اجرا به بهترین شکل در نمایش کاربرد دارد. در هر لحظه از نمایش مخاطب در برابر واکنش‌های متفاوت بازیگران نمایش دچار حیرت شده و شور و اشتیاق زیادی در مخاطبان کودک و نوجوان ایجاد می‌شود.
چای بابونه برای همه
محصول کشور سوئیس
کارگردان: آندره کوندرمر
نمایش "چای بابونه برای همه" ویژه خردسالان قصه‌ای ساده را با حضور یک بازیگر و عروسک‌هایش روایت می‌کند. عروسک‌هایی کوچک که از لباس تنها بازیگر آن آویزان است و به شکل ساده از آن‌ها استفاده می‌شود. میمی موش باهوش در یک روز صبح از خواب بیدار می‌شود و می‌بیند اجاق خانه سرد است و خرس کوچک بیمار شده. میمی برای درمان او سراغ دکتر می‌رود و با تجویز دکتر برای خرس چای بابونه درست می‌کند. مهم‌ترین ویژگی نمایش قصه گویی و استفاده خلاقانه از عروسک‌های معمولی است که در بازی و سرگرمی کودکان متداول است. تجربه تنها بازیگر نمایش در استفاده از عناصر نمایشی برای جذب مخاطب خردسال در این نمایش باعث شده نمایش چای بابونه برای همه نمونه موفق یک اجرا در سرگرمی و آموزش گروه سنی خردسال باشد.
سفید برفی
محصول: ایتالیا
کارگردان: برونو کاپالی
نمایش "سفید برفی" همان روایت قصه معروف سفید برفی و هفت کوتوله با اجرایی متکی بر ابزار و اشیاء است. به ظاهر بازیگران نمایش به سالن نرسیده‌اند و کارگران صحنه با وسایل موجود و معمولی شامل نردبان و طناب و ابزار برقی سعی می‌کنند قصه سفید برفی را برای بچه‌ها نمایش دهند. شیوه کار بازیگران و تصاویر مختلفی که ایجاد می‌شود بسیار جذاب و خلاقانه است. به شکل ساده و با حفظ این وضعیت نمایشی که همه وقایع نمایش ناشی از اتفاق است نمایش ارتباط باور پذیری با مخاطب برقرار می‌کند. ویژگی نمایش سفید برفی این است که در تمام لحظات همه وقایع به شکل روایی شکل می‌گیرد و بازیگران سعی می‌کنند روایت را برای مخاطب تجسم کنند. نوعی آگاهی هوشمندانه در نمایش نمود دارد که کار بازیگران نمایش را قابل تحسین می کند. استفاده از موسیقی و نور به نحوی که توسط بازیگران کنترل می‌شود از نکات قابل توجه نمایش است.
کوپست
محصول: بلژیک
کارگردان: فرانک دیرنس و مارک وترسریت
یکی از نمایش‌های قابل توجه فستیوال اشتوتگارت نمایش "کوپست" با اجرایی بسیار هوشمندانه و حرفه‌ای بود. نمایش در فضایی وهم انگیز و پر توهم از دریچه ذهن یک دختر نوجوان و رابطه او با پدر و مادرش روایت می‌شود. پدر و مادری که گاهی حالت یک گوزن را دارند و گاهی به شکل انسان تحریف شده نمی‌توان تفاوتی بین آن‌ها ایجاد کرد. نوعی تئاتر درمانی و رویاپردازی که در صحنه بسیار باورپذیر و سحرانگیز همه چیز جلوه دارد. در تمام طول نمایش فضای ترس و توهم بر صحنه حاکم است. دختر خواب‌هایی می‌بیند که یکباره جنبه واقعیت می‌گیرد. در پایان او تصمیم می‌گیرد کاری انجام دهد و از خواب بیدار می‌شود. همه عناصر نمایش کوپست به شکل آگاهانه و حرفه‌ای و درست کاربرد دارد و ترس و توهم در تمام طول نمایش همراه مخاطب است. بازی‌های هوشمندانه و حرفه‌ای و طراحی نور و صحنه نمایش نمونه بسیار خوبی برای استفاده درست عناصر نمایش است. نمایش کوپست از دریچه نگاه یک دختر سعی دارد به زندگی توهم انگیز خانواده خود بپردازد و کابوس او نشان می‌دهد که چقدر بچه‌ها قدرت درک و تحلیل بالایی در زندگی دارند.
قبل از اینکه چشم خود را ببندیم!
محصول: بلژیک
کارگردان: کار گروهی از مربیان بازیگری
نمایش در یک محفظه شیشه‌ای زندگی هفت کودک را روایت می‌کند که در مصاحبه ویدئویی درباره آینده آن‌ها سوال می‌شود. آنچه در دنیای کودکان نمود پیدا می‌کند برداشت ان‌ها از جامعه و اطراف است. نمایش به شکل کارگاهی آماده شده و با استفاده از عناصری چون ویدئو و صدا اجرایی بسیار تأثیر گذار توسط گروهی کودک است. جایی که بچه‌ها از آرزوها و خواسته‌های خود حرف می‌زنند می‌توان به شکل ملموس تأثیر جامعه و افراد را بر بچه‌ها شاهد بود. یکی از عناصر نمایش که به خوبی در نمایش استفاده شده است پخش فیلم و صدای کسی است که از بچه‌ها سوال می‌پرسد. در روایت بچه‌ها از آینده خود ما فیلم‌هایی را از گذشته آن‌ها می‌بینیم که نشان می‌دهد چقدر زندگی آن‌ها و آرزوهای بچه‌ها در جامعه دچار تغییر می‌شود. نمایش قبل از اینکه چشم‌های خود را ببندیم نوعی تجربه کارگاهی و تأثیر گذار است که با زبان بچه‌ها اهمیت تربیت و جامعه را به خوبی نشان می‌دهد.
یک روز مثل زندگی
محصول: آلمان
کارگردان: مایکل مینوس
نمایش بدون کلام روایت دو نفر پیرزن و پیرمرد است که مشغول آویختن لباس‌های شسته شده بر بند رخت آویز هستند. نوعی کمدی موقعیت و بی کلام که با زبان کودکان صحنه‌های طنز مختلفی ایجاد می‌شود. نمایش اجرایی ساده و قابل باور دارد و مخاطبان ارتباط خوبی با نمایش برقرار کردند. حسرت زندگی دو شخصیت نمایش به شکل کودکانه در وجود آن‌ها پرداخت شده که باعث شده یک قصه معمولی تبدیل به اثری جذاب شود.
زندگی
محصول: آلمان
کارگردان برژیت دیتر
نمایش زندگی با حضور گروهی نوجوان داستان رابطه آن‌ها با مادر خود است. تعداد نه نفر از بچه‌ها که رابطه خود با مادرشان را روایت می‌کنند. ترکیب حرکت و روایت به شکلی کاربرد دارد که برش‌های مختلف از زندگی شخصیت‌های مختلف در صحنه شکل می‌گیرد. یکی از محاسن خوب نمایش حضور یک بازیگر بزرگ‌سال که نقش مادر را بازی می‌کند در کنار سایر بازیگران نوجوان است که باعث شده رابطه شخصیت‌ها با او باور پذیر و جذاب باشد. نمایش زندگی یک درام تحلیلی و روان‌شناختی دقیق است که گفتگوهای آن بسیار هوشمندانه نوشته است. شخصیت مادر و رابطه او با فرزند به شکل نمادین گذشت و احترام را برای فرزندان نشان می‌دهد. نمایش زندگی بدون هیچ پیچیدگی و با دکور و طراحی مختصر یکی از اجراهای موفق جشنواره تئاتر اشتوتگارت بود.
در طول برگزاری جشنواره تئاتر اشتوتگارت به اتفاق محمد عاقبتی به عنوان هنرمند و نماینده استیج ایران و جشنواره تئاتر کودک و نوجوان تجربه‌های خوب و ارزشمندی حاصل شد. یکی از نکات مهم که می‌توان با دیدن آثار این جشنواره به آن اذعان داشت تنوع آثار شرکت کننده در این رویداد بود که به عنوان ویژگی اصلی جشنواره شناخته می شود. در آخرین شب جشنواره با گردهمایی هنرمندان شرکت کننده دبیران جشنواره از عوامل برگزاری و همکاران خود تقدیر نموده و از آنها برای برگزاری دوره بعدی جشنواره دعوت شد.